BELGELENDİRME ve AKREDİTASYON
18 yy’da gerçekleşen sanayi devrimi, transistörün keşfi ile bilimsel teknolojik devrime kadar ulaşmıştır. Bu süreçte dünya ticareti hızla gelişmiş, ekonomik, kültürel ve çevresel alanlarda imzalanan uluslararası anlaşmalarla küreselleşme altyapısının adımları atılmıştır. Günümüzün şirketleri, rekabetin ve serbest piyasa ekonomisinin kurallarını uygulayarak varolma savaşı vermektedirler.
Tüketiciler, artık, kaliteli ve uygun fiyatlı ürün ya da hizmetler talep etmektedirler. Kaliteli ve uygun fiyatlı ürün ya da hizmetler; izlenebilir kalibrasyon hizmetlerini alarak doğru ölçüm yapmakla, üretimde veya hizmette ürün veya hizmet standartlarına uymakla ve Kalite Yönetim Sistemi Standartlarını uygulamakla sağlanabilmektedir.
Zamanla, tüketicilerin güvenliği ve sağlığını da dikkate alan güvenlik ve sağlık standartları oluşturulmuştur. Ürün ve hizmetlerin uygunluğunu belgelendiren kuruluşların ise, dünya pazarlarında geçerli olacak sertifikalara ve akreditasyon ile ilgili belgelere sahip olmaları gerekmektedir.
Dünyada ve Avrupa’da belgelendirme faaliyetleri iki ana grupta değerlendirilmektedir. Bunlar; zorunlu ve ihtiyari belgelendirme çalışmalarıdır. Mevzuat açısından can güvenliği ve sağlığının korunmasına yönelik olarak Dünya Ticaret Örgütü anlaşması referans olarak alınır. İhtiyari belgelendirme ise piyasa hareketleri tarafından belirlenen ve ana dokümanı standartlar olan bir belgelendirme türüdür.
TEMEL KAVRAMLAR
Belgelendirme
Tanımlanmış bir ürün, işlem veya hizmetin belirli bir standart veya ayrı bir dokümana göre yeterli uygunlukta olduğunun bağımsız bir makam tarafından belgelendirilmesi faaliyetidir.
Belgelendirme Kuruluşu
Uygunluk belgelendirmesi yapan kuruluştur.
Akreditasyon
Belgelendirme kuruluşları, laboratuarlar, muayene ve deney kuruluşlarının belirli görevleri yapmaya yeterli olduklarının uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilerek, belgelendirilmesi faaliyetidir.
Belge
Faaliyet alanına göre, yetkili kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili mevzuatı çerçevesinde zorunlu alanlarda belge vermek üzere yetkilendirilen özel veya kamu laboratuvarları, muayene ve belgelendirme kuruluşları tarafından düzenlenen, standart ve teknik düzenlemelere uygunluğu gösteren belgeler ile ilgili mevzuat çerçevesinde zorunlu alanlar dışında kalan standart ve teknik düzenlemelere uygunluğu gösteren belgelerdir.
Denetleme
Bir kuruluşun faaliyetlerinin, kullandığı laboratuvar, sistemler ve personelinin tanımlanmış düzenlemelere ve/veya standartlara uygun olup olmadığının belirlenmesidir.
Standart
Mutabakat sağlanmış ve kabul edilmiş bir kurumca onaylanmış, mevcut şartlar altında en uygun seviyede bir düzen kurulmasını amaçlayan, ortak ve tekrar eden kullanımlar için, faaliyetler ve sonuçlarıyla ilgili kurallar, kılavuzlar veya karakteristikler ihtiva eden dokümandır.
Teknik Düzenleme
Ürün özelliklerini, işleme veya üretim yöntemlerini, idari hükümler de dahil olmak üzere belirten ve uyulması zorunlu olan dokümanıdır.
Kalibrasyon
Belirli koşullar altında, bir ölçme cihazı veya bir ölçme sisteminin gösterdiği değerler veya bir ölçüm gereci veya bir referans malzemenin verdiği değerler ve ölçüm standartları ile gerçekleştirilen ve bunlara karşılık gelen değerler arasındaki ilişkiyi kuran işlemler dizisidir.
İşaretleme
Bir ürün veya ürün grubunun ulusal ve uluslararası standartlar ve/veya ilgili mevzuata sağlık, güvenlik, çevrenin ve tüketicinin korunması çerçevesinde uygun olduğunu göstermek için belirli bir işaretin kullanılmasını, İfade eder.
TÜRKİYE’DE BELGELENDİRME ve AKREDİTASYON
Zorunluluk ve ihtiyarilik esaslarına göre yapılan belgelendirme faaliyetleri için, standartların hazırlanması ve bu standartlara uygun üretim yaptıklarını kanıtlamak isteyen firmaların belgelendirilmesi yetkisi 132 sayılı kanunla Türk Standartları Enstitüsü’ne verilmiştir. Standartların hazırlanması ve Belgelendirme faaliyetleri ilgili kamu, özel sektör ve üniversitelerin temsilcilerinden oluşan komiteler tarafından yürütülür.
Akreditasyon, ürün/hizmet, kalite yönetim sistemi, çevre yönetim sistemi ve personel belgelendirmesi yapan kuruluşların, laboratuarlar, muayene ve deney kuruluşlarının belirli görevleri yapmaya yeterli olduklarının uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilerek onaylanması, belgelendirilmesi ve devamının sağlanması faaliyetidir.
132 sayılı Kanunun Üçüncü Bölümünün 10. Maddesinde şu ifadeler yer almaktadır: 132 sayılı Kanuna göre ürün ve/veya hizmet, kalite sistemi ve personel belgelendirmesi ve deney ile Metroloji ve Kalibrasyon hizmetlerini yapan Türk Standartları Enstitüsü’nün bu hizmetleri, Kalite ve Akreditasyon Milli Konseyi tarafından akretide edilmiş sayılır.
Türkiye’de yıllardır bu yetkinin yeterliliği ve akreditasyon prosedürüne uygunluğu tartışma konusu olmuştur. Bir taraftan Türk Standartları Enstitüsü, diğer taraftan yabancı Belgelendirme Kuruluşlarının Türkiye temsilcilikleri belgelendirme faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Ancak, Kanun No. 4457 Kabul Tarihi: 27.10.1999 olan Türk Akreditasyon Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanunla birlikte bu tartışmalar bir nebze olsun azalmıştır.
4457 sayılı Kanunun kuruluş amacı bölümünün 1. Maddesinde şu ifadeler yer almaktadır: Bu Kanun ile, laboratuvar, belgelendirme ve muayene hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşları akredite etmek, bu kuruluşların belirlenen ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyetlerde bulunmalarını ve bu suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuvar belgelerinin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla, merkezi Ankara’da olmak üzere Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, idari ve mali özerkliğe sahip, Türk Akreditasyon Kurumu, kısa adı TÜRKAK kurulmuştur.
AKREDİTASYON HİYERARŞİSİ
|
||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|